Gmina Strzyżów | Gmina Czudec | Gmina Niebylec | Gmina Wiśniowa | Gmina Frysztak

Gmina Frysztak

KOŚCIÓŁ PARAFIALNY WE FRYSZTAKU - świątynię wzniesiono w 1927 r. Ogromne zasługi w powstanie kościoła wniósł ówczesny proboszcz parafii Frysztak Ksiądz Prałat Wojciech Blajer. Podczas okupacji niemieckiej frysztacki kościół uległ poważnym zniszczeniom. Dachówka zupełnie spadła z dachu, w kościół trafiło około 80 pocisków artyleryjskich. W trzech miejscach gruby mur bocznych ścian został na wylot przebity. Zniszczony został dach blaszany, połamane krokwie i belki. Do remontu kościoła ksiądz Blajer przystąpił w czasie działań wojennych, w październiku i listopadzie 1944 roku. Po wojnie odremontowano całą świątynię. Murowany, trzynawowy o zwartej bryle stoi przy wschodnim stoku wzniesienia, na północ od rynku. Nad całą zabudową góruje pięćdziesięciometrowa, cylindryczna wieża, mieszcząca w przyziemiu główne wejście. Po obu jej stronach, na górnych bokach ściany frontowej, umieszczone są rzeźby kamienne św. Marka i św. Jana. Obejście świątyni, uporządkowane i harmonijnie zespolone ze stylem budowli wspomaga i uzupełnia architekturę. W jasnym, ze smakiem urządzonym wnętrzu, umieszczono część zabytkowego wyposażenia pochodzącego z pierwotnej świątyni. W nawie środkowej znajduje się ołtarz główny w stylu regencji z 1753 roku, ufundowany przez księdza proboszcza Andrzeja Ankiewicza, odnowiony w 1784 roku staraniem kolejnego proboszcza Michała Duvall. Pole środkowe zdobi barokowy krucyfiks (1650 r.), niewielkich rozmiarów przedstawienie uderza ekspresją, wyczuwalnym cierpieniem wyrzeźbionego ciała Zbawiciela. Krucyfiks otacza dekoracja w formie udrapowanej kotary i liczne wota. W zwieńczeniu ołtarza znajduje się współczesny mu obraz Narodzenia Matki Boskiej.

DAWNA APTEKA WE FRYSZTAKU - W tym parterowym budynku od początku istnienia znajdowała się apteka. Zbudowany w 1870 roku, być może przebudowany około roku1900. Ustawiony frontem na północ, kalenicowo, na niewielkim stoku nad drogą, w otoczeniu starych drzew. Na licowanej ciosanym kamieniem podmurówce, murowany z cegły, pokryty blachą. Na rzucie prostokąta z płytkim ryzalitem w tylnej elewacji. Dach siodłowy czterospadowy, nad ryzalitem dach siodłowy dwuspadowy. W elewacji frontowej nad wejściem uniesiona krawędź połaci dachu przechodzi w niewielki, dwuspadowy daszek. Elewacja frontowa siedmioosiowa. Na osi środkowej wejście ujęte w pozorny portal. Drzwi wejściowe dwuskrzydłowe z podziałem płycinowym. W płycinach rzeźbione rozety, wazony z kwiatami.

BUDYNEK BIBLIOTEKI WE FRYSZTAKU - Parcela została wydzielona jako budowlana w 1889 roku i wpisana na rzecz burmistrza Jana Zaniewskiego. W roku 1897 kupiła ją Wanda Ruzamska, a w 1903 nabyła ją Kamila Hanuszowa. Można domyślać się, że ta ostatnia dopiero postawiła dom. W 1911 r. Właścicielką stała się Kordaszewska, od której kupił posiadłość Józef Paczosa. Sprzedał ją w 1925 r. Gminie Frysztackiej. Zapewne wówczas dobudowano szersze skrzydło budynku. Po remoncie tu znalazł pomieszczenie sąd grodzki. Wtedy na tyłach działki zbudowano areszt. W 1947 roku władze zarządziły likwidację sądu we Frysztaku. Gmina Frysztacka dwa lata walczyła o zachowanie na miejscu sądu, wyjaśniając, że "Sąd Państwowy działał w tutejszej gminie od niepamiętnych lat". Sąd ostateczniezostał zlikwidowany w 1949 roku. Po tych wydarzeniach w budynku znajdowała się siedziba Rady Narodowej i Służby Weterynaryjnej. Od 1980 r. jest tu Gminna Biblioteka Publiczna. W 1991 roku przeprowadzono remont generalny. Budynek murowany z cegły, otynkowany z kształtowaną w tynku, skromną dekoracją architektoniczną na ceglano- kamiennym fundamencie, oblicowanym piaskowcem. Dach kryty blachą. Złożony z dwu części: przypuszczalnie starszej części prostokątnej, do której dostawiono część na rzucie szerokiego prostokąta, szerszą, od tyłu tworząc uskok. Budynek parterowy, nakryty dachem siodłowym, czterospadowym, częściowo podpiwniczony. Naroża opięte pozornymi pilastrami, w elewacji frontowej - boniowanymi. Z obu stron drzwi wejściowych pionowe pasy pozornych boni. Drzwi wejściowe ujęte w profilowane obramienie, nad nim prostokątna płycina i krótki gzyms okapowany, profilowany. Ścianę wieńczy gzyms profilowany, nad nim ścianka kolankowa z prostokątnymi, poziomymi okienkami. Otwory okien prostokątne. Nad oknami dekoracja tłoczona z tynku złożona z dwu poziomych, prostokątnych płycin i wklęsłych zewnętrznych narożach, między którymi umieszczono płycinę kolistą.

DOM MIESZKALNY WE FRYSZTAKU PRZY UL. BRACI DYMINICKICH - budynek z XVII wieku, pod którym odkryto podziemne piwnice i korytarze, które są częścią domniemanych podziemi frysztackich.

POMNIK ŚW. FLORIANA WE FRYSZTAKU - stoi w rynku. Frysztak był kilkakrotnie spalony. Dlatego od wieków posiadał pomniki tego świętego, który miał chronić mieszkańców przed pożarami. Obecna figura powstała w 1901r. i niedawno została odrestaurowana.

KIRKUT WE FRYSZTAKU - Cmentarz żydowski z II połowy XVII wieku z częściowo zachowanymi kamiennymi macewami, niedawno uporządkowany i ogrodzony.

SCHRON KOLEJOWY Z OKRESU II WOJNY ŚWIATOWEJ W STĘPINIE - CIESZYNIE. Wiosną 1940 roku Naczelne Dowództwo Wojsk Lądowych hitlerowskiego Wehrmachtu wybrało Podkarpacie na lokalizację jednej z wysuniętych kwater dowodzenia, przygotowanych dla kierowania operacją zmierzającą do opanowania ZSRR. Jeden z głównych obiektów zlokalizowano we wsi Stępina. Prace budowlane rozpoczęto w lecie 1940 roku. Projektowanie i wykonawstwo spoczywało na największej niemieckiej organizacji budowlanej - Organizacji Todta. Dla zamaskowania rzeczywistego przeznaczenia inwestycji, oficjalnie przedsięwzięcie zarejestrowano jako budowę jednego z zakładów dla berlińskiej firmy chemicznej "Askania - Werke". Plac budowy objęty był ścisłą ochroną wojskowo-policyjną i dostęp do wznoszonych schronów żelbetonowych mieli tylko upoważnieni Niemcy. Łącznie zatrudnionych było ok. 3-6 tysięcy ludzi. Budowę zakończono w lecie 1941 r. Zespół schronów w Stępinie to obiekty unikatowe na skalę europejską. Główny obiekt zespołu to ponad 400-metrowy schron dla pociągów sztabowych. Tory kolejowe wiodły tu od stacji w Wiśniowej. 27 lipca 1941 roku odbyło się w tym podległym Wehrmachtowi "Obiekcie Południowym Führera" spotkanie Hitlera z Mussolinim. Do dziś wiele pomieszczeń, zalanych wodą, jest niezbadanych.
Wśród wszystkich kwater dowodzenia znanych na terenie Europy, tylko zespół schronów w Stępinie - Cieszynie reprezentuje największą ilość walorów skoncentrowanych w jednym miejscu.

KOŚCIÓŁ PARAFIALNY p.w. Św. Mikołaja Biskupa w Lubli - objęty jest ścisłą ochroną konserwatorską. Zaliczony do jednego z cenniejszych przykładów późnogotyckiego drewnianego budownictwa sakralnego w Małopolsce. Kościół posiada duże walory zabytkowe, krajobrazowe i turystyczne, jest zabytkiem grupy I, budowlą drewnianą, krytą gontem, niewiele ustępującą pod względem architektonicznym takim obiektom, jak kościół w Haczowie i Bliznem. Świątynię ufundowano ok. połowy XV wieku. Została zbudowana "na zrąb" z drewna modrzewiowego, na podmurówce kamiennej. W 1793 roku do głównej bryły kościoła dobudowano wieżę o konstrukcji słupowej, która po wojennych zniszczeniach została w 1995 roku pieczołowicie zrekonstruowana. Na uwagę zasługują cenne obrazy: w lewym ołtarzu obraz Chrystusa Męża Boleści z Matką Boską, gotycki z ok. połowy XV wieku, dwa obrazy późnogotyckie w ołtarzu głównym - Matki Boskiej z Dzieciątkiem i patrona kościoła św. Mikołaja oraz obrazy św. Anny Samotrzeć i św. Joachima w ołtarzu prawym. Godna uwagi jest także rokokowa, bogato rzeźbiona ambona z 1778 roku i konfesjonał z II połowy XVIII wieku. Ołtarze boczne stojące przy tęczy wykonane ok. 1700 r. ozdobiono kolumnami, ażurowymi uchami i rokokowymi rzeźbami (ok. 1768 r.) W wieży kościoła na ścianie południowej umieszczona jest główka Chrystusa pochodząca z krucyfiksu, który znajdował się tu przed wojną. Upamiętnia ona cudowne zdarzenie -podczas ostrzału artyleryjskiego Lubli w styczniu 1945 roku wybuch pocisku zniszczył krucyfiks, a głowa Ukrzyżowanego, nienaruszona wbiła się w drewnianą ścianę. W przykościelnej dzwonnicy znajduje się gotycki dzwon z końca XV wieku. Obok kościoła stoi plebania wybudowana w 1911 roku na miejscu poprzednich - drewnianych i murowanych, które towarzyszyły kościołowi prawie od początku jego istnienia.

DREWNIANY KOŚCIÓŁ p.w. św. Katarzyny w Gogołowie - wzniesiony w 1672 roku przez Stanisława Charchułowicza. Jest jednym z najcenniejszych zabytków na tym terenie. Niewielka świątynia o szlachetnych proporcjach i skromnej, typowej dla tego budownictwa architekturze pomimo licznych remontów zachowała urok i klimat XVII wiecznej budowli. Jednonawowy kościół z węższym, trójbocznie zamkniętym prezbiterium, wieżą zachodnią i dwiema niższymi dobudówkami - zakrystią i kruchtą południową nakrywa stromy, kryty gontem dach. Wewnątrz świątyni podziwiać można XVII wieczny, barokowy ołtarz główny, zdobią go rzeźby św. Katarzyny, Marii Magdaleny, Jakuba i Joachima oraz malowane przedstawienia św. Katarzyny. Nieco skromniejsze ołtarze boczne, kolekcję zabytkowych sprzętów kościelnych oraz późnogotycką, kamienną chrzcielnicę z XVI wieku, ambonę i prospekt organowy z XVIII wieku. Świątynię otacza mur wzniesiony w wieku XIX. W jego ciąg od zachodu wkomponowano dzwonnicę.

KAPLICA GROBOWA DENKERTÓW - Kaplica grobowa Denkertów - Gogołów. Obiekt położony na cmentarzu w Gogołowie. Wzniesiona w 1869 roku z fundacji Denkertów. Zachwyca pięknem późno klasycystycznej dekoracji. Obok kaplicy pochowany jest generał Ignacy Kruszewski.

DWÓR W KOBYLU - Wzniesiony w latach 1922 - 1923 na miejscu starego, pochodzącego prawdopodobnie z I połowy XIX wieku. Pierwotny dworek znajdował się kolejno w posiadaniu Golczewskich, do 1920 roku Bielińskich, zaś obecny Edmunda Bohaczka, a następnie jego córki Emilii Liszcz. Z pierwotnego budynku zachowały się piwnice sklepione kolebkowo. Dwór otoczony jest resztkami parku z pozostałościami starego drzewostanu: dęby, lipy, akacje, graby. Obok dworku stoi niski budynek średnich rozmiarów, kryty czerwoną dachówką, w tym budynku od 1930 roku do końca II wojny światowej mieścił się bardzo dobrze funkcjonujący zakład serowarski.

Gmina Strzyżów | Gmina Czudec | Gmina Niebylec | Gmina Wiśniowa | Gmina Frysztak